Podział i klasyfikacje substancji chemicznych

Do wszelakich zastosowań tj. badań laboratoryjnych, technicznych, eksperymentów naukowych, jako substraty i półprodukty wykorzystuje się bardzo różnorodne substancje chemiczne. Inna nazwa substancji chemicznych wykorzystywanych do pracy w laboratorium to odczynniki chemiczne. Istnieje ogólnie przyjęty podział wszystkich substancji, z którymi się spotykamy. Zgodnie z nim wyróżniamy substancje proste i złożone. 

Substancja jest to ciecz, gaz lub ciało stałe, które charakteryzuje się swoistymi właściwościami fizycznymi i chemicznymi. Substancję, którą wykorzystuje się do prac laboratoryjnych nazywamy odczynnikiem chemicznym. Zatem mianem odczynnika chemicznego możemy nazwać każdą substancję, która znalazła zastosowanie w pracach laboratoryjnych.

Mianem substancji prostych określamy te, które są tworzone przez identyczne atomy, ich cząsteczki są homoatomowe. Są to cząsteczki jednego pierwiastka, możemy substancje proste podzielić dalej na metale i niemetale. Metale są położone po lewej stronie układu okresowego, a niemetale po prawej. Te dwie grupy pierwiastków odznaczają się różnymi właściwościami chemicznymi i fizycznymi. Charakterystyczną cechą metali jest skłonność do oddawania elektronów, ulegają utlenieniu i stają się kationami; natomiast niemetale mają skłonność do przyjmowania elektronów i tym samym ulegają redukcji i stają się anionami.
 

Z kolei substancje złożone to te, w których skład wchodzą różne pierwiastki, więc ich cząsteczki są heteroatomowe. Substancje złożone dzieli się na związki chemiczne i mieszaniny. Związki chemiczne zbudowane są z jednakowych cząsteczek, cząsteczek heteroatomowych. Z kolei mieszaniny złożone są  z różnych cząsteczek, mogą to być zarówno cząsteczki heteroatomowe jak i homoatomowe. 
 

Mieszaniny dzielą się na jednorodne i niejednorodne. Jednorodne mieszaniny nazywa się też homogenicznymi. Cechuje je wysoki stopień rozdrobnienia składników. Natomiast mieszaniny niejednorodne to inaczej mieszaniny heterogeniczne. Można łatwo rozróżnić poszczególne składniki mieszaniny heterogenicznej, ponieważ cechuje się ona niewielkim stopniem rozdrobnienia. Przykładem mieszaniny homogenicznej może być niezanieczyszczone powietrze, a heterogenicznej piasek zmieszany z wodą.
 

Związki chemiczne można podzielić na organiczne i nieorganiczne. Organiczne są oparte na węglu. Inne pierwiastki bardzo często występujące w związkach organicznych to: wodór, tlen i azot. Są to substancje, które razem z wodą tworzą organizmy biologiczne. Pozostałe związki chemiczne są nieorganiczne.
 

Zgodnie z przepisami prawa obowiązującymi w Unii Europejskiej substancje to zarówno pierwiastki jak i związki chemiczne. Natomiast mieszanina składa się z dwóch lub więcej substancji.

Istotą klasyfikacji substancji i mieszanin jest zdefiniowanie właściwości mogących być zagrożeniem podczas pracy, użytkowania. Zagrożenia określone są przez właściwości fizykochemiczne, toksyczność i ekotoksyczność. Wyodrębnia się następujące kategorie zagrożeń substancji i mieszanin:

Substancje i mieszaniny wybuchowe 


Substancje i mieszaniny utleniające


Substancje i mieszaniny skrajnie łatwopalne


Substancje i mieszaniny wysoce łatwopalne


Substancje i mieszaniny bardzo toksyczne


Substancje i mieszaniny toksyczne


Substancje i mieszaniny szkodliwe


Substancje i mieszaniny żrące


Substancje i mieszaniny drażniące


Substancje i mieszaniny niebezpieczne dla środowiska.


Dla klasyfikacji mieszanin uwzględnia się obecne w mieszaninie składniki i zanieczyszczenia, które są zakwalifikowane jako niebezpieczne dla zdrowia człowieka lub niebezpieczne dla środowiska, kiedy ich stężenia są równe lub przekraczają określone przepisami prawa stężenia.